Trở thành Fn trong chứng khoán!

Trở thành Fn trong chứng khoán!

AiVIF - Trở thành Fn trong chứng khoán!

Làm thế nào để F0 trở thành Fn và phát triển bền vững cùng thị trường?

Năm 2021 vừa qua là một năm thăng hoa của thị trường chứng khoán Việt Nam (TTCK), đặc biệt là số lượng nhà đầu tư cá nhân mới (F0) tham gia thị trường. Số liệu của Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) cho biết đến 31-12-2021 có 4,27 triệu tài khoản giao dịch của nhà đầu tư cá nhân, tăng 55,27% so với cùng thời điểm năm 2020, và tăng 83,26% so với năm 2019. Trong số những nhà đầu tư F0 của năm 2021, nhiều người có mức lợi nhuận trong mơ, nhưng cũng nhiều người trắng tay sau vài lần may mắn đầu tiên. Và cả hai trường hợp đều có hại cho TTCK về lâu dài.

Cái gì quá cũng có hại

Chỉ số VN-Index trong năm 2021 tăng 35,73%, cao hơn rất nhiều so với nhiều TTCK khác, kể cả S&P500 của Mỹ. Nhưng không những vậy, nhiều nhà đầu tư cá nhân đã x2, x3 tài khoản của mình với niềm vui sướng lâng lâng và tự hào rằng mình “giỏi”, đã đánh bại được thị trường. Có điều, lịch sử và kinh nghiệm trên TTCK khắp nơi cho thấy đây thường là điểm bắt đầu nguy hiểm cho nhà đầu tư và cả thị trường.

Trên đà chiến thắng của mình, nhà đầu tư cá nhân sẽ dễ dàng rơi vào tâm lý chủ quan, và gia tăng vị thế đầu tư của mình. Chẳng hạn như một nhà đầu tư cá nhân bắt đầu với số tiền 100 triệu đồng vào khoảng tháng 6-2021 với vài cổ phiếu, sau ba tháng thì tài khoản là 150 triệu đồng, lợi nhuận lên đến 50% trong vòng ba tháng tức khoảng 200%/năm. Nếu nhà đầu tư này không biết là mình đang may mắn, vào đúng thời điểm xu hướng tăng mạnh của thị trường hay của những cổ phiếu đó, mà cho rằng kết quả là do khả năng, sự giỏi giang của mình thì rất dễ nổi lòng tham.

Khi đó, sẽ dùng toàn bộ số vốn còn lại để bỏ vào cổ phiếu, thậm chí còn vay thêm nợ và sử dụng toàn bộ đòn bẩy (margin) mà công ty chứng khoán có thể cung cấp, như cách mà thị trường gọi là all-in. Nếu giá trị của danh mục tăng lên 500 triệu đồng, gấp 5 lần giá trị danh mục ban đầu thì chỉ cần danh mục bị điều chỉnh 20%, nhà đầu tư đã bị thua lỗ 100% giá trị danh mục ban đầu. Và với một số cổ phiếu bị làm giá thì chỉ cần vài ngày “lau sàn”, con số giảm 20% là quá bình thường hoặc không đáng kể.

Từ thắng sang thua sẽ khiến nhà đầu tư rơi vào ba trường hợp: hoặc cay cú tiếp tục tìm đến những cơ hội rủi ro hơn mong gỡ lại, hoặc rời bỏ thị trường trong oán hờn, hoặc tạm dừng để suy ngẫm và tham gia với sự cẩn trọng hơn. Trường hợp đầu tiên kéo dài tùy khả năng tài chính của từng người nhưng thường cũng không lâu, và rơi vào trường hợp hai. Những người trong trường này sẽ như chim khôn sợ cành cong, mang một nỗi sợ hãi với TTCK, sẽ quay lại chỉ trích TTCK là nơi cờ bạc chứ không như mục đích ban đầu của họ là đầu tư. Không những vậy, cũng rất có thể họ là những người không muốn TTCK phát triển, không muốn những người xung quanh mình tham gia.

Rơi vào trường hợp thứ ba là những người may mắn, bản lĩnh, hoặc cả hai. Họ phát hiện ra rằng đầu cơ cổ phiếu ngắn hạn không là nơi dành cho số đông cá nhân, và đầu tư là khác với đầu cơ. Ý định ban đầu của ai cũng muốn đầu tư vào chứng khoán, nhưng hành động thì lại là đầu cơ.

Trở thành nhà đầu tư và đi cùng thị trường lâu dài

Trong đầu tư chứng khoán, có người ví von nó giống như ăn kiêng để tốt cho sức khỏe: cả hai đều đơn giản, nhưng cũng đều khó. Khó là ở tính kỷ luật, và sự kiên trì đều đặn. Đã có nhiều đúc kết từ các chuyên gia, tổ chức tư vấn tài chính cá nhân trong việc đầu tư chứng khoán, giúp cá nhân trở thành một nhà đầu tư đích thực và phát triển cùng thị trường.

Điều đầu tiên là cần có mục tiêu đầu tư rõ ràng với kỳ hạn dài, thường tính theo đơn vị là năm. Nếu nhìn vào một thị trường phát triển trong 5, 10, 20 năm hoặc thậm chí dài hơn thì những đợt khủng hoảng cũng không ảnh hưởng lớn đến kết quả đầu tư. Như trường hợp chỉ số S&P500, sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009 và dịch Covid-19 năm 2000 thì đến thời điểm này cũng ở mức cao. Chỉ số VN-Index qua nhiều lần giảm mạnh, như năm 2009 thì đến bây giờ cũng ở mức cao. Trong năm năm qua, VN-Index tăng 118,38%, nếu tính 10 năm thì là 322,21%, và tính từ lúc bắt đầu năm 2020 là 1.373,19%.

Điều thứ hai là phải đa dạng hóa danh mục đầu tư. Đây là điều nhà đầu tư cá nhân ít quan tâm nhưng là quan trọng với các nhà đầu tư chuyên nghiệp. Bởi vì trong ngắn hạn, thị trường luôn biến động và không ai có thể đoán chính xác thị trường sẽ như thế nào. Một danh mục được đa dạng hóa sẽ có mức thiệt hại ít hơn khi thị trường bị điều chỉnh bởi vì những cổ phiếu tăng sẽ bù lại cho những cổ phiếu giảm. Mức thiệt hại thấp sẽ giúp nhà đầu tư về tâm lý vững vàng hơn.

Yếu tố tâm lý dẫn đến điều thứ ba là phải bình tĩnh. Một lời khuyên rất đáng giá trong đầu tư dài hạn là không được hoảng loạn, không rút tiền ra khỏi thị trường khi đã đầu tư vào chỉ số hay các doanh nghiệp mà mình đã tìm hiểu kỹ có yếu tố nền tảng thuyết phục được mình. Những biến động của thị trường là chuyện bình thường, và những biến động lớn còn có thể là cơ hội tốt vì xu hướng hồi phục tự nhiên, và những lúc đó là thời điểm để phương pháp mua bình quân giá (DCA) phát huy tác dụng.

Điều thứ tư là nên giữ một tỷ lệ tiền mặt nhất định, và tăng nguồn tiền mặt từ các nguồn thu nhập. Bởi vì đầu tư chứng khoán dài hạn như là một cuộc chạy marathon chứ không phải là chạy nước rút, nên cần phải có một nguồn tiền dự phòng khi thị trường điều chỉnh. Ngoài ra, chứng khoán chỉ là một trong những lớp tài sản. Với những người không dành toàn thời gian cho chứng khoán thì việc tăng thu nhập từ nghề nghiệp chính của mình là hiệu quả hơn rất nhiều so với đầu tư.

Và cuối cùng là cần liên tục cập nhật kiến thức và kinh nghiệm đầu tư, để có những công cụ quản trị rủi ro phù hợp cũng như tìm ra được những cơ hội đầu tư mới. Việc tìm kiếm lời khuyên, tư vấn từ những người chuyên nghiệp, có độ tin cậy cao cũng là một cách để tối ưu thời gian và nguồn lực của nhà đầu tư cá nhân.

Như vậy, việc trở thành một nhà đầu tư Fn trên TTCK không hề phức tạp, nhưng lại không dễ vì đòi hỏi sự kiên trì, và kỷ luật. Khi số lượng nhà đầu tư càng tăng, đầu cơ càng giảm, thì thị trường sẽ phát triển lành mạnh và bền vững. Khi đó thì nhà đầu tư, doanh nghiệp niêm yết, thị trường tài chính, và cả nền kinh tế đều được hưởng lợi.

TS. Võ Đình Trí