Bài toán khó của doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước?

Theo Dong Hai

AiVIF.com - Giá phân bón thế giới đạt mức cao kỷ lục trong vòng gần mười năm trở lại đây, nhưng các doanh nghiệp phân bón đang ở vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Cụ thể, nếu tăng giá cao quá sẽ ảnh hưởng đến người nông dân, còn nếu không tăng giá sẽ không phù hợp với cơ chế thị trường và không đúng với quy chế hoạt động của công ty cổ phần (ảnh hưởng đến lợi ích cổ đông). Chưa kể, phân bón là mặt hàng thuộc đối tượng bình ổn giá theo quy định của nhà nước.

Diễn biến giá urea trên thị trường thế giới đang có những thay đổi đột ngột và biến động rất nhanh trong thời gian qua do ảnh hưởng từ nhiều yếu tố như khủng hoảng khí đốt tại châu Âu; giá dầu, giá khí tăng mạnh khiến giá nguyên liệu sản xuất ure tăng cao; nguồn cung thắt chặt từ các nước xuất khẩu lớn ở Trung Quốc, Trung Đông, Baltic; giá cước vận chuyển tăng cao, ảnh hưởng đến giá bán ure tới người tiêu dùng ở các nước nhập khẩu.

Trong quý III/2021, các doanh nghiệp phân bón trong nước gánh chịu khoản chi phí vận hành tăng mạnh. Kể từ khi làn sóng dịch Covid-19 lần thứ 4 bùng phát đến nay, doanh nghiệp đã chi hơn 100 tỷ đồng để phòng chống dịch Covid 19 theo tinh thần “sản xuất 3 tại chỗ”. Ngoài ra, còn phải kể đến các chi phí liên quan đến lưu thông, vận chuyển, chậm giải phóng tàu, giải phóng kho… tăng 15% do phát sinh liên quan đến hoạt động xét nghiệm, thông chốt, thông quan, chuyển khẩu tại chỗ…

Trong điều kiện hội nhập và liên thông giữa các thị trường hàng hóa trên thế giới hiện nay, bất kỳ diễn biến nào từ thế giới đều tác động, ảnh hưởng đến thị trường trong nước, trong đó có ngành hàng phân bón.

Đa số các doanh nghiệp phân bón hiện nay trên thị trường đều là những doanh nghiệp có vốn chi phối của nhà nước, nên việc quản trị, điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh luôn phải tuân thủ các quy định liên quan nhằm tối ưu hiệu quả hoạt động, cụ thể là việc định giá bán phải theo sát giá thị trường thế giới và khu vực.

Đơn cử giá bán urea của các đơn vị, theo thông lệ, được xác định trên cơ sở giá FOB bình quân của một số thị trường chủ chốt, có ảnh hưởng lớn + hệ số điều chỉnh giá nội địa (r). Trường hợp, hệ số điều chỉnh giá không phù hợp, các đơn vị đều báo cáo, giải trình với đại diện chủ sở hữu và các cơ quan chủ quản liên quan.

Cụ thể, giá bán urea được tính theo công thức: giá FOB 4 thị trường + r (hệ số điều tiết nội địa) + C (các chi phí nội địa) nhưng hiện nay giá bán urea của doanh nghiệp trong nước chỉ gần tương đương giá FOB bình quân các thị trường quốc tế.

Có thể thấy khá rõ là sản xuất trong nước đang là chìa khóa để cân bằng lại giá phân bón, tránh tình trạng giá tăng vọt như một số mặt hàng khác. Theo đó, giá FOB nếu muốn nhập về bán ở Việt Nam thành giá CIF thì cần cộng thêm 45 - 50 USD, chưa kể lợi nhuận của nhà nhập khẩu. Do đó, nếu không có doanh nghiệp sản xuất ure trong nước làm đối trọng, nông dân sẽ phải mua giá ure tối thiểu bằng giá FOB + 50 USD + lợi nhuận nhà nhập khẩu.

Thực tế là khi tăng giá bán rất có thể tác động lớn đến sản xuất của người nông dân và nông nghiệp, tuy nhiên, theo các quy định hiện hành, doanh nghiệp sản xuất phân bón rất khó bán thấp hơn FOB bình quân của thị trường khu vực, bởi vậy giá thế giới tiếp tục tăng đồng nghĩa với các doanh nghiệp trong nước buộc phải tăng giá. Tuy nhiên, biên độ tăng cao hay thấp còn phụ thuộc vào khả năng co kéo của các doanh nghiệp cũng như tác động của các chính sách vĩ mô.

Chiều ngược lại, khi giá FOB thế giới giảm, doanh nghiệp nội dù chưa giảm được chi phí đầu vào, thì giá đầu ra lỗ vẫn phải chịu. Đó là quy luật kinh tế thị trường, tình huống này thấy rất rõ trong khoảng đầu năm 2020.

Cuối cùng, vai trò quan trọng của các doanh nghiệp phân bón chiếm thị phần rất lớn. Một mặt các doanh nghiệp phải kiểm soát chi phí đầu vào đang tăng rất cao, mặt khác phải kiểm soát giá bán mới mong đồng hành được với người nông dân, cũng như góp phần đảm bảo an ninh lương thực trong nước.